Mniej kontroli, ale więcej mandatów — sprawozdanie z działalności PIP za 2019 rok

Dane za rok 2019 wskazują, że inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy, przeprowadzili mniej kontroli, niż w roku 2019. – w 2018 roku 80 194, – w 2019 roku 73 341.

Z ponad 73 tys. kontroli przeprowadzonych przez inspektorów pracy, 40%, stanowiły kontrole podjęte w związku ze skargami kierowanymi do Państwowej Inspekcji Pracy. Ich tematyka obejmowała kluczowe dla zatrudnionych obszary, takie jak np.: wynagrodzenie za pracę, czas pracy, stosunek pracy, legalność i bezpieczeństwo pracy. Duża liczba skarg świadczy o zaufaniu, jakim darzona jest inspekcja pracy.

Inspektorzy najczęściej odwiedzali mikro firmy, czyli zatrudniające od 1 do 9 osób (ok. 58% kontroli), następnie w kolejności były firmy zatrudniające od 10 do 49 pracowników (ok. 24% kontroli), później średnie przedsiębiorstwa od 50 do 249 pracowników (ok. 11%) i duże firmy, w których pracuje powyżej 250 pracowników (ok. 6%).

Państwowa Inspekcja Pracy kontrolując prawie 58 tys. podmiotów, wydała setki tysięcy decyzji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, tysiące decyzji płacowych oraz setki tysięcy wniosków w wystąpieniach. W wyniku tych wszystkich przeprowadzonych kontroli ujawniono około 57 tys. wykroczeń przeciwko prawom pracowników. Przy czym najwięcej z nich dotyczyło nieprzestrzegania przepisów lub zasad BHP — prawie 50% (art. 283 par. 1 Kodeksu Pracy).

Kolejnymi uchybieniami było niewypłacenie w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia, dokonanie bezpodstawowego zaniżenia lub potrącenia (ok. 18%). Tam, gdzie było to uzasadnione okolicznościami, inspektorzy kierowali wnioski o ukaranie do sądu; w większości przypadków sprawcy wykroczeń karani byli mandatami — w ubiegłym roku wystawiono ich ponad 16 tys. na kwotę ponad 19 milionów zł.

Inspektorzy podczas kontroli natrafili również na przypadki naruszenia przepisów o czasie pracy, nieprowadzenia dokumentacji pracowniczej, niepotwierdzenia zawartej umowy o pracę na piśmie przed dopuszczeniem pracownika do pracy, a nawet niewydania świadectwa pracy czy udzielenia urlopu.

Uchybienia dotyczące prowadzenia ewidencji czasu pracy, przełożyły się bezpośrednio na nieprawidłowości związane z ustaleniem wysokości należnego pracownikowi wynagrodzenia za pracę. W związku z tym inspektorzy wydali 546 decyzji nakazujących wypłatę wynagrodzenia na łączną kwotę 12,1 miliona złotych.

PIP nadzorowała również realizację obowiązku zapewnienia wypłaty minimalnej stawki godzinowej przy umowach cywilnoprawnych. Podobnie jak w roku poprzednim znacząca większość kontrolowanych prawidłowo stosowała przepisy o minimalnej stawce godzinowej. Nieprawidłowości stwierdzono w trakcie ok. 30% wszystkich kontroli z tego zakresu.

Inspektorzy pracy przeprowadzili ponad 5,8 tys. tzw. pierwszych kontroli, mających charakter audytu i – z założenia – bezsankcyjnych. Niemniej, co szósta taka kontrola ze względu na szczególnie rażące naruszenia prawa zakończyła się zastosowaniem mandatu karnego, wnioskiem do sądu lub zawiadomieniem prokuratury. Dla oceny skuteczności tej formy działań inspekcji przeprowadzono 1,1 tys. kontroli sprawdzających. W większości przypadków nieprawidłowości nie powtórzyły się, co wskazuje, że przyjęta strategia przynosi skutek i sprzyja zapewnieniu odpowiednich standardów prawnych w kontrolowanych firmach.

Branżą szczególnie nadzorowaną przez PIP było jak zawsze budownictwo. Inspektorzy przeprowadzili 4288 kontroli na placach budów oraz podczas prowadzenia remontów i rozbiórek. Niepokojący jest fakt, że aż w 92% kontroli stwierdzono nieprawidłowości w zakresie bezpiecznego wykonywania prac budowlanych, które uregulowano decyzjami administracyjnymi. Najczęstsze nieprawidłowości dotyczyły prac na wysokości bez zabezpieczeń przed możliwością upadku z wysokości, prac przy użyciu rusztowań, wyznaczania i zabezpieczania stref niebezpiecznych.

W 2019 roku inspektorzy skontrolowali legalność zatrudnień ponad 112 tys. obywateli polskich i blisko 43 tys. cudzoziemców.

SPADEK WYPADKOWOŚĆI

Pozytywnym punktem 2019 roku jest spadek wypadkowości:

• 

Poprawę możemy odnotować w spadku o około 32 procent zawierania umów cywilnoprawnych, w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy. Po kontroli inspektorów pracy – 3,6 tys. pracowników otrzymało umowę o pracę.

PROBLEM INSPEKTORÓW PRACY

Główny Inspektor Pracy w trakcie posiedzenia ROP wskazał problem inspektorów pracy:

 „Wiem, że możliwe są niewielkie zmiany w przepisach, które sprawią, iż nasze kontrole będą bardziej efektywne. Jedną z barier, które ograniczają skuteczność kontroli, jest brak wyposażenia inspektora pracy w możliwość wydawania decyzji w zakresie ustalania istnienia stosunku pracy. Innym ograniczeniem jest brak możliwości rozpoczęcia kontroli wyłącznie na podstawie legitymacji służbowej, bez dodatkowego upoważnienia. Liczę, że część z tych ograniczeń uda się nam wspólnie znieść” – powiedział na koniec swojego wystąpienia Główny Inspektor Pracy Wiesław Łyszczek.

W dyskusji członkowie Rady Ochrony Pracy przedstawili szereg sugestii odnośnie metodologii prezentowania dokumentu (brak porównywalności danych z lat ubiegłych) oraz naruszeń związanych z czasem pracy kierowców, wynagrodzeniami, wykroczeniami przeciwko prawom pracownika, prawną ochroną pracy czy bezpieczeństwem pracy.